رقابت از جمله مولفه های انگیزشی در انسان است و یکی از عوامل موثر در دستیابی به اهداف می باشد. روانشناسان اجتماعی عواملی نظیر احساس کمبود، رهایی از نقص و دستیابی به کمال را به عنوان ریشه های اصلی رقابت برشمرده اند با این حال رقابت می تواند به دو شکل مثبت و منفی یا سالم و ناسالم نمود یابد. در رقابت ناسالم، حریف به هر بهانه ای حذف شده یا به عقب رانده می شود و در نهایت منجر به ناهنجاری رفتاری و اجتماعی خواهد شد.  رقابت از جمله انگیزه­های روانی است که انسان آن از محیط پیرامونی و زمینه­ های فرهنگی خود فرا گرفته و بر اساس تربیت فرد، رقابت سالم یا ناسالم را در رابطه با رقبا در پیش خواهد گرفت.

در سیستم های آموزشی و تربیتی رقابت به دو صورت می تواند برنامه ریزی شود. رقابت فردی در برابر رقابت گروهی. در رقابت فردی هدف افراد صرفا دستیابی به نتیجه دلخواه بوده و تمرکز اصلی فعالیت بر روی مقایسه فرد با دیگران خواهد بود. در این نوع رقابت عمدتا کیفیت فعالیت و کار انجام شده از درجه اهمیت کمتری برخوردار است و فرد فشار روانی زیادی را تحمل خواهد کرد. در رقابت گروهی علاوه بر همدلی و همکاری که میان اعضای گروه وجود دارد، پیامدهای نامطلوب رقابت فردی کمتر می شود. در رقابت گروهی اهداف تعریف شده می تواند وسیع تر و جامع تر تعریف شود، زیرا توانایی و پتانسیل تک تک افراد گروه در راستای دسترسی به اهداف، موجب تقویت کل گروه خواهد شد.

یکی از مشخصه های فرهنگی جامعه ایرانی، عادت به رقابت فردی و داشتن برتری فردی نسبت به دیگران است. این مساله از کودکی، درون خانواده و مدرسه نیز وجود داشته و کودکان به رقابت و پیشرفت به صورت فردی تشویق می شوند. در حالیکه در یک مدرسه، یک کلاس با تمام دانش آموزان در سطوح مختلف و در کنار هم نیز می توانند پیشرفت کنند.  این فرهنگ در سال ­های بعد به صورت چالش های فرهنگی در محیط کار و جامعه نمود پیدا کرده است. برای مثال فرهنگ نابهنجار رانندگی در شهرهای بزرگ کشور به جهت رقابت ذهنی افراد برای حرکت سریعتر و جلوتر از دیگران رخ می دهد و هر راننده تنها به خود و رسیدن به مقصدش فکر می کند و اصطلاحا می خواهد جمله “من اول هستم” را ثابت کند. با ظهور مدرنسیم، ابعاد زندگی بشر بسیار پیچیده شده است و سیستم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع تنها در راستای تلاش جمعی تک تک افراد جامعه می تواند به اهداف خود دست یابد.

ایجاد رقابت در محیط خانواده و یا محیط آموزشی (حداقل تا دبیرستان) می­تواند تبعات منفی بسیاری برای جامعه و خانواده داشته باشد.